Fotograaf Cornelis (Kees) Martinus van den Berk

Van den Berk, Bressenbrugge en andere Tilburgse fotografen

Auteur: Hans Sprangers

Rond 1900 vestigt zich Henri Berssenbrugge te Tilburg. Hij begint hier een filiaal van het toen bekende fotoatelier van A. Héron uit Rotterdam in de “Zwijzenstraat”, later noemt hij het atelier “Au Héron”.

Van Berssenbrugge kennen we ook verscheidene opnamen van zijn Tilburgse omgeving. Een aantal foto’s van hem zijn afgedrukt in Pronte Mensen, een uitgave van de Tilburgse studentenvereniging Theseus uit 1968.

Een andere bekende fotograaf in Tilburg was A. van Beurden in de Willem II-straat. Achter op zijn foto’s stond dat hij “hof-photographe” was. Hij behaalde in 1875 de hoogste onderscheiding op een tentoonstelling van nijverheid en kunst te Breda.

Onze omgeving zal voor zijn “prentjes” over het algemeen wel naar Tilburg zijn gegaan. In de Zomerstraat kon men terecht bij H. van de Schoot, in de Heuvelstraat bij “Photogr. atelier K. Festge”.

Image

Aannemerszoon Kees

In dit rijtje past een tot nu toe nog tamelijk onbekende ‘Tilburgse’ fotograaf: Cornelis (Kees) Martinus van den Berk. Hij is op 13 september 1886 geboren in Dongen als zoon van Christiaan van den Berk, aannemer van beroep.

Vaders bedrijf was gevestigd op Hoge Ham 93 in Dongen en later op nummer 132. In dat pand is tegenwoordig het café De Hamse Bok gevestigd. Christiaan van den Berk verwierf de aanbesteding voor de bouw van de eerste sociale woningen in Dongen, die geïnitieerd waren door de woningbouwvereniging ‘De Goede Woning’. Zijn te lage inschrijving kost hem uiteindelijk de kop.

In 1925 gaat alles mis, eerst sterft zijn vrouw en later dat jaar gaat het bedrijf failliet. Christiaan verhuist dan met dochter Cornelia en zoon Kees naar Nieuwhagen in Zuid-Limburg (bij Heerlen), in de hoop dat er in de oostelijke mijnstreek meer geld te verdienen is dan in Dongen. In die plaats woonde al sinds 1918 de andere zoon van Christiaan van den Berk, Johannes Adrianus van den Berk met zijn vrouw Angelina Maria de Smet en hun zoon Jan van den Berk.

Sigarenwinkel-annex-fotozaak

In de periode voor het vertrek uit Dongen had Cornelis Martinus van den Berk zich al beroepsmatig toegelegd op de fotografie en de handel in fotobenodigdheden. Deze activiteit zet hij in Limburg weer voort.

Op het adres Hoogstraat 19 (Nieuwhagen) verkoopt Kees Martinus in een sigarenwinkel-annex- fotozaak ook weer allerlei fotografiebenodigdheden. Uiteraard maakt hij in die tijd ook tal van familiefoto’s. Maar Kees Martinus is ook de maker van een reportage van het bezoek van Koningin Wilhelmina in juli 1927 aan Limburg en vooral van het ter ere van haar versierde dorp Nieuwhagen.

Zijn verblijf in Limburg is maar van korte duur. Op 15 juli 1930 wordt hij failliet verklaard. Nog hetzelfde jaar vestigt hij zich, met vader Christiaan en zus Cornelia, in Tilburg. Zijn beroep wordt dan huisschilder. Zijn vader sterft in januari 1932.

Image

Katholieke llustratie

Het is met name in de periode 1925 – 1932, dat zijn afbeeldingen in Katholieke Illustratie verschijnen. Uit die periode zijn meerdere van zijn foto’s te vinden. Maar lang niet allemaal, want vaak werd de naam van de fotograaf niet vermeld.

Op 30 mei 1935 verhuist Cornelis Martinus met zijn zus Cornelia naar Udenhout.

Cornelis Martinus van den Berk is, na voorzien te zijn van de H.H. sacramenten van de Stervenden, overleden in Huize Sint Felix te Udenhout op 29 december 1957.

Negatieven op de vuilstort

Via allerlei omwegen kwam ik enkele jaren geleden een nazaat van Kees Martinus van den Berk op het spoor. De goede man bleek ook nog eens in Dongen te wonen. En tot mijn verrassing bekend met zijn oudoom als fotograaf.

Maar, tot mijn grote teleurstelling, heeft hij niet het belang en de betekenis van het werk van Kees van den Berk ingezien. Bij het opruimen van de garage heeft hij twee jaar geleden de hele negatievenverzameling naar de vuilnisstort in Dongen gebracht.

Oproep

Indien bezoekers van deze site bij het lezen van de naam van Cornelis Martinus van den Berk of bij het zien van zijn karakteristieke opnames enig herkenning hebben, dan zou ik - Hans Sprangers - graag bericht van hen ontvangen: neem contact op via het forum op deze website of via een mail naar info@brabantsdorpsleven.nl. De mail wordt dan doorgestuurd.

Met de heemkundekring Dongen bereiden wij een publicatie voor over ‘Honderd jaar Fotografie in Dongen’ en daarin neemt Cornelis Martinus van den Berk een prominente plaats in.

Ik ben een cultureel antropoloog met speciale belangstelling voor Brabant en werkzaam geweest als Conservator bij Breda’s Museum en daarna als Historisch Onderzoeker bij Stadsarchief Breda tot aan mijn pensioen in juli 2019.

Met dank! Hans Sprangers

Image